P ve N tipi maddelerden iki tanesi aynı, bir tanesi diğerlerinden farklı tip olmak üzere üç yarı iletken maddenin bir araya getirilerek oluşturulan devre elemanına transistör denir.
Farklı gerilim ve akım değerlerinde çalışan çok sayıda transistör kılıfı üretilmiştir. Transistörleri aşağıdaki gibi çeşitli kılıflarda piyasada bulabilirsiniz.
Metal kılıflı transistörlerde kullanılan metal soğutma amaçlıdır. Bu transistörler daha yüksek akımları iletebilmektedir. Ayrıca metal gövde şase amacıyla da kullanılmaktadır. Farklı kılıf ve büyüklükler, transistörlerin akım kapasiteleri hakkında da fikir yürütülmesini sağlayabilir.
Transistör Nedir ? Kullanım alanları ? Transistör Hakkında Bilgiler.
Transistörler akım kontrollü anahtarlama elemanlarıdır. Beyz ucuna akım geldiğinde, kollektör ve emiter arası iletime geçer. Transistörün beyz ucuna gelen küçük akımla, kollektör ve emiter uçları arasından yüksek güçlü alıcılar kontrol edilmektedir.
Bu sebeple zayıf akım ile yüksek akımı kontrol etmek amacıyla kullanılırlar.
Sensörler ve mikrodenetleyicilerin çıkış pinlerinden alınan akımlar 20 – 30 mA seviyesini geçmez. 20-30 mA gibi düşük bir akımla bir cihazın çalışması imkansızdır. Sensör ve mikrodenetleyicilerin çıkış uçları, transistörün beyz ucuna bağlanır. Böylece sensör ve mikrodenetleyiciden gelen düşük akım ile, kollektör ve emiter uçları arasından yüksek akımda çalışan bir cihaz kontrol edilebilir.
Transistör Tipleri ( NPN ve PNP ) – Transistör Sembolleri
Transistörler NPN ve PNP olmak üzere 2 tipte üretilirler. NPN ve PNP tipi transistörlerin sembolleri aşağıda verilmiştir.
NPN ve PNP tipi transistörlerin sembollerinde ok yönüne dikkat edilmelidir. Ok her zaman emiter ucunu gösterir. PNP tipi transistörde ok yönü içeri doğru iken, NPN tipi transistörde ok yönü dışarı doğrudur. Transistörlerin sembolleri dikkatli okunmalıdır.
Transistörlerin Kullanım Şekli ve Bağlantıları
Transistörlerin NPN ve PNP olmak üzere 2 tipi vardır. 2 tipin de bağlantı şekli farklıdır.
Transistörler kullanılırken, akım kapasiteleri dikkate alınmalıdır. Her transistörün taşıyabildiği maksimum gerilim ve akım seviyeleri vardır. Bu sebeple transistör ile bir devre kurulacaksa, transistörün datasheet dosyası incelenmeli ve devre kurarken transistörün özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır.
Transistörleri kullanırken transistörün tipine uygun bağlantı yapılmalıdır.
Bu sebeple aşağıda NPN ve PNP tipi transistörlerin bağlantı şekilleri verilmiştir.
NPN Tipi Transistörün Bağlantısı ve Çalışması
NPN tipi transistörün çalışabilmesi için,
Beyz ucuna +
Emiter ucuna -(eksi)
Kollektör ucuna +
Polarma uygulanmalıdır.
Transistörün kararlı ve sağlıklı çalışabilmesi için beyz ucuna gelen akım sınırlandırılmalıdır. Bu sebeple beyz ucuna + polarma uygulanırken bir direnç bağlanır.
Örnek bir NPN tipi transistör bağlantısı aşağıdaki şemada gösterilmiştir.
Bu devrede bir NPN tipi transistör ile lamba kontrol edilmektedir.
>> Anahtar kapatılarak beyz ucuna akım gelmesi sağlandığında, transistörün Kollektör ve Emiter uçları arası iletime geçer ve lamba ışık verir.
>> Anahtar açılırsa, beyz tetiklemesi kesilir. Beyze akım gelmediği için Kollektör-emiter arası iletim sona erer. Dolayısı ile lamba söner.
Buradaki lamba örnek amaçlıdır. Lamba yerine, röle, motor ve aklınıza gelebilecek çeşitli alıcılar bağlanabilir.
Şemayı dikkatle inceleyiniz.
Transistörün ; (NPN tipi)
Kollektör ucuna lamba üzerinden Artı polarma,
Beyz ucuna direnç ve anahtar üzerinden Artı polarma,
Emiter ucuna Eksi polarma,
gelmektedir.
PNP Tipi Transistörün Bağlantısı ve Çalışması
PNP tipi transistörün çalışabilmesi için,
Beyz ucuna -(eksi)
Emiter ucuna +(artı)
Kollektör ucuna -(eksi)
Polarma uygulanmalıdır.
Transistörün kararlı ve sağlıklı çalışabilmesi için beyz ucuna gelen akım sınırlandırılmalıdır. Bu sebeple beyz ucuna eksi polarma uygulanırken bir direnç bağlanır.
Örnek bir PNP tipi transistör bağlantısı aşağıdaki şemada gösterilmiştir.
Bu devrede bir PNP tipi transistör ile lamba kontrol edilmektedir.
>> Anahtar kapatılarak beyz ucuna akım gelmesi sağlandığında, transistörün Kollektör ve Emiter uçları arası iletime geçer ve lamba ışık verir.
>> Anahtar açılırsa, beyz tetiklemesi kesilir. Beyze akım gelmediği için Kollektör-emiter arası iletim sona erer. Dolayısı ile lamba söner.
Buradaki lamba örnek amaçlıdır. Lamba yerine, röle, motor ve aklınıza gelebilecek çeşitli alıcılar bağlanabilir.
Şemayı dikkatle inceleyiniz.
Transistörün ; (PNP tipi)
Kollektör ucuna EKSİ polarma,
Beyz ucuna direnç ve anahtar üzerinden EKSİ polarma,
Emiter ucuna lamba üzerinden ARTI polarma,
gelmektedir.
SOL ALTTA BULUNAN PLAY TUŞUNA BASARAK TRANSİSTÖR ANİMASYONUNU ÇALIŞTIRABİLİRSİNİZ.