Direnç : Elektrik akımına karşı zorluk gösteren devre elemanına direnç denir. Birimi OHM (Ω)dur.
Elektrik akımını sınırlamak ve gerilimi bölmek gibi amaçlarla kullanılmaktadır.
DİRENCİN ÜST KATLARI
Dirençin ast katları pratikte kullanılmamaktadır.
Direncin üst katları KİLOOHM(kΩ) ve MEGAOHM(MΩ)‘dur.
1 kΩ= 1000 Ω
1 MΩ = 1.000.000 Ω
1 MΩ = 1000 kΩ
kΩ cinsindeki dirençler iki farklı tipte söylenebilir.
Örneğin : 2200 Ω luk bir direnç için 2.2 kΩ yada 2k2 Ω ifadesi kullanılabilir. 2 si de aynı anlama gelmektedir.
Aşağıdaki hesaplamaları yaparak, direnç biriminin katları arasındaki çevrimleri kavrayabilirsiniz.
3300 Ω = ……….. kΩ
5k6 Ω = ……….. Ω
4.7 kΩ = ………… Ω
2 MΩ = ………… Ω
6.700.000 Ω = …………. MΩ
DİRENÇ ELEMANININ SEMBOLÜ
KARBON DİRENÇLER
En çok kullanılan direnç tipidir. Toz halindeki karbon ve reçine eritilerek elde edilen direnç tipidir. Piyasada farklı güçlerde karbon dirençler bulunmaktadır. 1/4 w, 1/2 w , 1 w , 2 w , 5 w gücünde karbon dirençler piyasada mevcuttur. Karbon dirençlerin boyutu büyüdükçe gücü ( Watt’ı) da artar. Farklı güçlerde üretilmesinin sebebi, farklı akım değerleri olan devrelerde kullanımını sağlamak içindir. Bir devrede direnç üzerinden fazla akım geçecekse gücü(Watt’ı) yüksek direnç kullanılması gerekir.
Farklı güç ve değerlerde karbon dirençleri yukarıdaki resimde görebilirsiniz. Sağdaki resimde bulunan beyaz büyük direncin gücü 5W’dır. Bu şekildeki dirençler “Taş direnç” olarak da anılmaktadır. Ama iç yapısı karbondur.
Karbon dirençlerin direnç değerleri üzerindeki renkler kullanılarak okunur. Direnç değerleri sabittir.
ENTEGRE DİRENÇ
İçerisinde birden fazla direnç bulunduran paket direnç tipidir. Bir devrede birden fazla direnç kullanmak yerine entegre direnç kullanılabilir.
4 – 5 – 6 – 7 ve 8’li entegre dirençler piyasada bulunmaktadır. İçerisindeki tüm dirençlerin değerleri birbirine eşittir. Aşağıdaki şekilde içerisinde 5 adet direnç olan entegre direncin iç yapısını görebilirsiniz.
Entegre dirençlerde her zaman uçlardan birincisi ortak uçtur. Diğer uçlar ise dirençlere ait uçlardır.
SMD DİRENÇ
Yüzey montajlı elemandır. Normal bir dirence göre çok daha az yer kaplar. Günümüzde kullandığımız bir çok elektronik cihazın içinde artık karbon direnç yerine SMD dirençler kullanılmaktadır. SMD elemanlar daha az yer kapladığı için, elektronik devreyi daha küçük boyutlarda yapmak mümkün olabiliyor. SMD direnç sayesinde bir devrede bir çok direnci yanyana koyabilirsiniz.
Karbon dirençler, devre kartı üzerindeki deliklere geçirilirken, SMD dirençler kendileri için ayrılmış olan alanlara lehimlenir.
Resimlerde çeşitli SMD dirençleri ve SMD dirençlerin elektronik devre üzerindeki kullanımlarını görebilirsiniz. Belki de şuana kadar merak edip içini açtığınız bazı cihazların elektronik kartlarında bunlara benzer elemanlar görmüşsünüzdür.
SMD dirençler ucuz ve hafiftir. Çok küçük oldukları için genellikle cımbızla tutulurlar. Lehimlenme yöntemi diğer elemanlara göre farklıdır.
AYARLI DİRENÇLER
Sabit değeri olmayan dirençlerdir. Ayarlı dirençlerin değerleri kullanıcı tarafından değiştirilebilir. Ayarlı dirençler 3 çeşitten oluşmaktadır.
– Potansiyometre
– Trimpot
– Reosta
Potansiyometre
Radyolardaki ses ayarı, evinizdeki ışığın parlaklık ayarı gibi uygulamaları düşünün. Bu tür ayarlı olması gereken yerlerde potansiyometre kullanılır. Devre direncinin sık sık değiştirilmesine ihtiyaç duyulan ortamlarda potansiyometre kullanılır. Üstündeki dönebilen mil ile direnç ayarı değiştirilir. Bu mil el ile döndürülebileceği gibi, bir yardımcı parça ile de döndürülebilir.
Resimde görmüş olduğunuz tek turlu potansiyometredir. Daha hassas ayarlama yapılmak istenirse çok turlu potansiyometre tercih edilir. Çok turlu potansiyometrelerin de 3 bacağı bulunur ancak kılıfı farklıdır. Potansiyometrenin elektriksel sembolü aşağıda gösterilmiştir.
Sabit dirençten farklı olarak sembol üzerinde bir ok bulunmaktadır. Bu ok direnç değerinin ayarlanabilir olduğunu ifade eder.
Potansiyometrenin en sağdaki ucuna güç kaynağının +(Artı) ucu, en soldaki ucuna güç kaynağının -(Eksi) ucu bağlanırsa; milin dönme yönüne doğru orta uçtan alınan voltaj değeri artar veya azalır. Böylece lambanın parlaklık ayarı, radyonun ses ayarı gibi ayarlı işlemlerin yapılması sağlanır.
Trimpot
Trimpotlar potansiyometre ile aynı işlevi görür ve aynı iç yapıya sahiptir. Trimpotlar potansiyometreye göre daha düşük güçler için üretilmiştir.
Trimpotlar da tıpkı potansiyometreler gibi 3 uçludur. Resimlerden göreceğiniz üzere, trimpotların direnç ayarı ancak ince uçlu bir tornavida ile yapılabilir. Bu sebeple direnç değerinin sık sık değiştirilmesi gereken yerlerde kullanımı uygun değildir. Bunun yerine direnç değerinin bir yada birkaç kez değiştirilmesi gereken yerlerde trimpotlar kullanılır.
Reosta
Reosta da bir ayarlı direnç tipidir. Reostalar trimpot ve potansiyometrelere göre çok daha yüksek güçler için kullanılırlar. Ancak günümüzde yüksek güçleri anahtarlamak için başka yöntemler kullanıldığından ve boyutu çok büyük olduğundan kullanımı pek yaygın değildir. Üzerindeki sürgü kaydırılarak direnç değeri ayarlanır.
ORTAM ETKİLİ DİRENÇLER
Ortam etkili dirençler ısı ve ışık etkili olmak üzere 2ye ayrılırlar.
Işık Etkili Direnç ( LDR [Light Depended Resistor])
Evinizdeki gece lambalarını ve sokak lambalarını düşünün. Çalışması nasıl olmaktadır ? Hepimizin bildiği üzere karanlık ortamlarda otomatik olarak devreye girmektedirler. Bu sadece basit bir örnek olabilir. Bu tür ışığın etkisiyle çalışan sistemlerde LDR kullanılır.
LDR ler ışık etkili dirençlerdir. LDR ortamdaki ışık miktarına göre direnç değeri değişen elemandır.
– Ortamdaki ışık miktarı arttıkça direnç değeri artar; dolayısıyla iletkenliği azalır.(Daha az akım geçirir)
– Ortamdaki ışık miktarı azaldıkça direnç değeri azalır ; dolayısıyla iletkenliği artar (Daha yüksek akım geçirir)
LDR’nin elektriksel sembolü aşağıda verilmiştir.
Üstündeki 2 adet ok, LDR’nin ışık etkisi ile çalıştığını belirtmektedir.
NTC ve PTC
Termostatın çalışmasını, evinizdeki kettle( su ısıtıcısı ) , ekmek kızarma makinesinin çalışmasını, klimanın çalışmasını düşünün. Bilgisayarınızın fanının otomatik olarak çalışıp durduğunu; yada kasanın içerisindeki sıcaklığa göre farklı hızda döndüğünü düşünün.
Hepsinde ortak bir yön vardır. Belirli bir sıcaklık değerine ulaşıldığında otomatik olarak durmaktadır. Yada belirli bir sıcaklık değerinden sonra otomatik olarak çalışmaya başlamaktadırlar. Bu tarz ısıya bağlı olarak çalışması gereken sistemlerde NTC ve PTC kullanılır.
NTC
NTC, ters ısı etkili dirençtir.
– Ortamdaki ısı arttığında direnç değeri düşer.
– Ortamdaki ısı azaldığında direnç değeri artar.
PTC
PTC, düz ısı etkili dirençtir.
– Ortamdaki ısı arttığında direnç değeri artar.
– Ortamdaki ısı azaldığında direnç değeri azalır.
Bir yanıt yazın